Người khai phá Thập tam trại

Thập tam trại là quần thể 13 làng nghề ở phía Tây kinh thành Thăng Long xưa. Đây là khu vực được nhiều nhà sử học, khảo cổ học quan tâm khảo cứu vì có quan hệ mật thiết với khu Hoàng thành Thăng Long. Ai là người có công khai phá và thành lập khu Thập tam trại hiện vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Tuy nhiên, được nhiều người đồng tình nhất vẫn là chàng trai họ Hoàng, có tư liệu còn ghi rõ là Hoàng Phúc Trung, vị Thành hoàng của làng cổ Lệ Mật và cả khu Thập tam trại.

Sự tích về chàng trai họ Hoàng được viết trong cuốn Lược sử Hà Nội của tác giả Nguyễn Văn Tân. Cuối thế kỷ XI, dưới thời Lý, có một nàng công chúa dong thuyền chơi trên sông Đuống. Gặp cơn giông tố bất ngờ, thuyền lật và công chúa bị chết đuối. Tin về kinh, quan quân hoảng sợ, thay nhau mò lặn khắp cả khúc sông mà chẳng tìm thấy xác. Nhà vua ra lệnh thưởng tước, cấp ruộng cho ai tìm được xác công chúa. Có một chàng trai nghèo họ Hoàng, quê ở Lệ Mật, chuyên nghề chài lưới, xin được lặn tìm. Thuyền đưa chàng trai ra ngã ba sông, chỗ nước xoáy, chàng nhảy xuống lặn mò. Sau vài lượt, quả nhiên vớt được xác công chúa. Nhà vua định trọng thưởng cho chàng trai, nhưng chàng trai đã từ chối mọi tước lộc, chỉ xin vua được chiêu tập dân nghèo đến khai hoang ở vùng đất hoang vu phía Tây kinh thành. Được vua ưng thuận, chàng về quê tìm rủ dân nghèo sang khai hoang. Họ cùng nhau khai phá rừng rậm, đồng lầy dọc bờ sông Tô Lịch, lập được 13 trại. Chàng trai dũng cảm và chỉ nghĩ tới hạnh phúc của dân nghèo được dân Lệ Mật và 13 trại ở Thăng Long vô cùng quý mến. Khi mất, chàng được tôn làm Thành hoàng ở 13 trại và ở quê nhà. Hiện nay, ở khu Vĩnh Phúc (quận Ba Đình, Hà Nội) còn ngôi mộ và đền thờ chàng trai ở đó.

Tuy nhiên, năm 2010, lần đầu tiên, Hà Nội tổ chức Lễ hội Thập tam trại với quy mô lớn hướng tới 1000 năm Thăng Long. Nhiều cơ quan báo chí đồng loạt đưa tin về Lễ hội này với thông tin: Đây là lễ hội tưởng nhớ Nguyễn Quý Công, người làng Lệ Mật (nay thuộc phường Việt Hưng, quận Long Biên, Hà Nội) có công khai khẩn vùng đất hoang phía Tây kinh thành Thăng Long, tạo nên vùng nông nghiệp trù phú ven kinh đô với địa danh Thập tam trại. Thông tin này được đăng tải trên báo điện tử Đảng Cộng sản và website thông tin về lễ hội của Trung tâm Công nghệ thông tin thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Cũng về Lễ hội này, báo Hà Nội mới viết: Lễ hội tại đình Liễu Giai (Ba Đình, Hà Nội) năm 2010 để kỷ niệm 984 năm ngày sinh Đức Thành hoàng làng Lệ Mật Hoàng Phúc Trung, người có công khai phá miền đất phía Tây kinh thành Thăng Long, sáng lập Thập tam trại, được các triều đại phong kiến nước ta sắc phong là “Thượng đẳng phúc thần đại vương”.

Làng Lệ Mật
TT Bảo tồn Di sản Thăng Long Hà Nội